Op deze pagina:
Ondiep of freatisch grondwater is afkomstig uit de ’freatische’ waterlagen. Dit zijn grondwaterlagen die ondiep gelegen zijn en gevoed worden door insijpelend hemelwater.
Kwaliteit en kwantiteit
De kwaliteit van ondiep grondwater is sterk plaatsgebonden en hangt bovendien af van de watervoerende laag waar het water wordt gewonnen. Ondiep grondwater is minder constant van kwaliteit dan diep grondwater en bevat soms teveel ijzer, zout, ammonium, nitraat, bacteriën en/of gewasbeschermingsmiddelen zodat een zuivering nodig kan zijn. Ook kan de hardheid van het water te hoog zijn. Via Databank Ondergrond Vlaanderen (DOV) kan de waterkwaliteit van vergunde grondwaterwinningen bekeken worden. De handleiding voor het gebruik van DOV kan hiervoor worden aangewend.
De hoeveelheid ondiep grondwater dat ter beschikking is, is plaatsafhankelijk. Bepaalde locaties hebben een lage grondwaterstand of kennen dalende trends. Dit is onder meer te wijten aan lokale overconsumptie of aan het feit dat bepaalde lagen erg gevoelig zijn aan perioden met weinig neerslag. De ondiepe (delen van) grondwaterlichamen in het oosten van Vlaanderen lijken sterker te reageren op weersvariaties dan de westelijk gelegen freatische (delen van) grondwaterlichamen (bron: Strategische visie watervoorziening en watergebruik- CIW -2009).
Daarnaast kan door overmatige grondwaterwinning rond de filterput een depressiekegel ontstaan. Door deze lokale daling van de grondwatertafel kan lokaal:
- verdroging en verminderde waterbeschikbaarheid voor planten en gewassen ontstaan;
- verzilting optreden;
- verspreiding van verontreiniging plaatsvinden;
- scheuren in muren van gebouwen optreden.
Het is aangewezen om ondiep water enkel in te zetten op die plaatsen waar er voldoende ondiep grondwater voorradig is en waar de aanvulling voldoende snel kan gebeuren. Andere alternatieve waterbronnen genieten over het algemeen de voorkeur.
De VMM voert peilmetingen uit in de ondiepe lagen (het freatisch meetnet). Op deze manier worden de regionale grondwaterreserves en de kwantiteitsevolutie op het niveau van grondwaterlichamen vastgesteld. De databank van de Databank Ondergrond Vlaanderen (DOV) verschaft informatie over de kwantiteit en kwaliteit van beschikbaar grondwater in uw omgeving. De handleiding is hier te vinden. Daarnaast kan een boorstaat (van het eigen bedrijf of van de directe omgeving) of proefboring uitsluitsel geven over de kwaliteit en kwantiteit.
Vergunning
Het boren van een grondwaterwinning moet sinds 2017 gebeuren door een erkend boorbedrijf. Een erkend boorbedrijf mag enkel beginnen met haar werkzaamheden als de nodige vergunning of aktename hiervoor bij hun opdrachtgever voorhanden is.
Boringen, het onderhoud van boorputten en het afsluiten van boorputten moeten gebeuren volgens de regels die opgesomd staan in de Code van goede praktijk.
Meldingsplicht
Een grondwaterwinning moet je steeds melden aan de VMM. Een aan- of afmelding is van groot belang voor de bepaling van de heffing op waterverontreiniging, en bij grootverbruikers ook voor de heffing op de grondwaterwinning en voor de grondwatervergunning.
De VMM bezorgt deze gegevens aan het college van burgemeester en schepenen van de gemeente waarin de grondwaterwinning ligt, en aan de watermaatschappij. De gegevens van klasse 1 grondwaterwinningen worden doorgegeven aan de deputatie van de provincieraad en de afdeling milieuvergunningen van het departement Leefmilieu, Natuur en Energie.
Vergunningsplicht
Voor het oppompen van grondwater is een vergunning nodig. Die vergunning is een onderdeel van de algemene omgevingsvergunning.
Hierop gelden twee uitzonderingen:
- Winningen waarbij het water uitsluitend met een handpomp wordt opgepompt
- Een grondwaterwinning van minder dan 500 m3/jaar waarvan het water alleen wordt gebruikt voor huishoudelijke toepassingen.
Zijn deze uitzonderingen niet voor jou van toepassing? Controleer dan of je een vergunning moet aanvragen of een melding moet indienen in de Databank Ondergrond Vlaanderen. Je kan er ook de nodige formulieren downloaden.
De VMM heeft een adviserende rol. Het zijn de gemeentebesturen of provinciebesturen (afhankelijk van het type winning) die de vergunning toekennen. Om na te gaan of je een vergunning nodig hebt, kan je terecht bij de gemeentelijke milieudienst.
Toezicht en handhaving
Een overzicht van de hulpmiddelen voor toezicht en handhaving vind je op de website van de afdeling Handhaving van het departement Omgeving.
Debietmeter
Sinds 1 januari 2010 moet elke grondwaterwinning beschikken over een debietmeter. Dat geldt ook voor grondwaterwinningen aangewend voor de irrigatie in open lucht in de land- en tuinbouw.
Debietmeters zijn echter niet verplicht voor:
- grondwaterwinningen uitgerust met een handpomp
- grondwaterwinningen voor huishoudelijke doeleinden tot maximum 500 m3/ jaar
- draineringen nodig om het gebruik of de exploitatie van bouw- en weilanden mogelijk te maken
Voor de meeste grondwaterwinningen is deze verplichting al sinds 1 juli 1997 van kracht. Sinds 2010 is ook een debietmeter verplicht voor irrigatie in open lucht en winningen < 500 m³/jaar.
Deze verplichte debietmeter geldt ook voor mobiele pompen. Telkens wanneer je die mobiele pomp verplaatst, moet de tellerstand genoteerd worden in een logboek. Download hier een voorbeeld van een register voor een mobiele pomp. Zo’n logboek is niet verplicht voor mobiele pompen waarmee enkel grondwater wordt opgepompt uit eenzelfde watervoerende laag binnen dezelfde vergunning.
Is er geen debietmeter, dan kan de VMM een administratieve boete opleggen, die afhankelijk is van het vergunde volume of de pompcapaciteit.
Bij verbreking van de verzegeling moet u dit onmiddellijk schriftelijk melden aan de VMM.
Foto: verzegelde debietmeter (bron: VMM)
Peilbuis en peilmetingen
In iedere grondwaterwinning die vergunningsplichtig en dus ook heffingsplichtig (>500 m3/jaar) is, moet het peil (in rust als in werking) steeds gemeten kunnen worden. In Vlarem II wordt vermeld dat maandelijkse peilmetingen pas verplicht zijn vanaf een vergund volume van >30.000 m3/jaar. Indien er meer dan 30.000 m3 water per jaar opgepompt wordt, dient een peilput met peilbuizen geïnstalleerd te worden. Gedurende ten minste 2 maanden voorafgaand aan het oppompen van grondwater moeten wekelijkse peilmetingen worden uitgevoerd in de peilputten. Alvorens met het oppompen van grondwater te starten, moet het grondwater geanalyseerd te worden door een erkend labo. Deze analyse moet jaarlijks herhaald worden. Het grondwaterpeil dient maandelijks gemeten te worden. Deze gegevens moeten worden bijgehouden in een register (bron: VLAREM ll).
Figuur: schematische weergave van een peilbuis (bron: Zuiderzeeland)
Kostprijs
Aanleg filterput
Het laten aanleggen van een filterput is niet zo duur. De prijzen liggen tussen de € 1.000 tot € 2.000, afhankelijk van de diepte van de boring.
Foto: putboring (bron: Putboringen van Deynse)
Heffingen winning van grondwater
Een grondwaterwinning wordt gedefinieerd als: alle putten, opvangplaatsen, draineerinrichtingen en over het algemeen alle werken die tot doel of tot gevolg hebben grondwater op te vangen.
Grondwaterverbruik tot en met 499 m3 is vrijgesteld van de heffing op de winning van grondwater.
Iedereen die in Vlaanderen een grondwaterwinning heeft van minstens 500 m³ per jaar of die een grondwaterwinning heeft die bestemd is voor de openbare drinkwatervoorziening, is heffingsplichtig. Via de heffingen op grondwaterwinning moedigt de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) u aan om spaarzaam om te gaan met grondwater en meer hemelwater te gebruiken. Weliswaar is het vergunningsbeleid minder streng en zijn de heffingsbedragen lager dan voor diepe grondwaterwinningen. Ondiepe grondwaterwinningen worden doorgaans gemakkelijker, voor een ruimere hoeveelheid en voor een langere periode vergund dan diepe waterwinningen.
Voorwaarden
Grondwater is schaars. Bij voorkeur laat u het in de grond. Wil u toch grondwater oppompen? Dan geldt een meldingsplicht en vanaf 500 m3 per jaar een vergunningsplicht.
Procedure
Landbouwers, ondernemingen, instellingen, verenigingen,... die onder de heffingsplicht vallen, moeten jaarlijks uiterlijk op 14 maart een aangifte van hun waterverbruik indienen. Daarvoor moet elke grondwaterwinning beschikken over een verzegelde meter.
Bedrag
Op de website van de Vlaamse Milieumaatschappij staat hoe deze heffing berekend wordt. U kunt er ook de heffing berekenen door uw situatie te simuleren in een berekeningswizard.
Meer info
Heffingen (Vlaamse Milieumaatschappij)
Heffing lozen van grondwater
Bij de berekening van de heffing op de waterverontreiniging wordt een onderscheid gemaakt tussen grootverbruikers en kleinverbruikers. Landbouwers horen doorgaans thuis in de categorie 'grootverbruikers', maar kunnen ook 'kleinverbruikers' zijn.
De berekening van de heffing kan hier bekeken worden.
Andere kosten:
- kostprijs van het oppompen
- de aankoop van een eventuele opslag om piekverbruik op te vangen
- eventuele behandelingskosten (zie watertool.be, info technieken)