Op donderdag 15 december vond de studiedag ‘Wapen je teelten tegen droogte en noodweer’ plaats. De studiedag werd georganiseerd door het Waterportaal, een Oost-Vlaams infoloket waar land- en tuinbouwers terecht kunnen met vragen en informatie over waterbeheer op het bedrijf.
In de toekomst zullen we meer en meer geconfronteerd worden met lange periodes van droogte en toenemende kans op intense buien en eventueel overstromingen. Het is uitermate belangrijk om maatregelen te treffen om de land- en tuinbouw veerkrachtiger te maken tegen de klimaatsverandering.
Bodem inzetten als spons
De basis van een goede waterhuishouding voor de plant is de bodem. Niet-kerende bodembewerkingen kunnen zorgen voor een verbeterde bodemstructuur en bijgevolg een maximale waterbuffercapaciteit dat zorgt voor een verhoogde droogteweerbaarheid.
Daarnaast wordt in het project Bodemkracht bekeken of gesteentemelen (bentoniet, lavagruis), wateruitvloeiers en natuurlijke waterabsorberende hulpstoffen het waterindringend en -bergend vermogen van de bodem kunnen verhogen. De effecten waren niet altijd duidelijk merkbaar in de proefjaren 2021 en 2022, wat erop wijst dat er hier geen wonderen mogen worden verwacht.
De bodem bedekken om verlies van water via verdamping tegen te gaan is een mogelijke optie, al is ook daar het effect niet altijd aantoonbaar.
Water vasthouden en infiltreren
Door velden te draineren is het mogelijk om in het voor- en najaar gronden te bewerken en dus een vruchtbare bodem te creëren. Maar door de toenemende kans op droogteperiodes is het interessant om na de veldwerkzaamheden het water bij te houden in plaats van weg te laten vloeien. Met peilgestuurde drainage heeft de landbouwer controle over het waterniveau. Echter, peilgestuurde drainage is niet overal mogelijk. Een eerste belangrijke randvoorwaarde is dat de bodem voldoende doorlaatbaar moet zijn zodat capillaire opstijging en dus een snelle respons mogelijk is. Op zandgronden werkt dit vrij goed, maar het is nog niet bekend of dit ook goed en consequent werkt bij zwaardere bodems. Een tweede voorwaarde is dat er een voldoende hoge grondwaterstand nodig is om die peilverhoging op te kunnen bouwen. Ook het reliëf speelt een rol: peilgestuurde drainage werkt het best op vlakke percelen. Daarenboven werkt peilgestuurde drainage het best als er op regionaal niveau ingezet wordt op peilverhoging: mochten omliggende percelen op dezelfde manier gestuurd worden en stuwen worden ingezet zodat beken niet drainerend kunnen werken, dan kan dit een beloftevolle toepassing zijn in de strijd tegen verdroging.
Net zoals peilgestuurde drainage kan het inzetten van stuwen ook kansen bieden in de strijd tegen overstromingen. Zo wijst onderzoek uit dat een stuw het droogte effect met 3 weken kan uitstellen. Bij overvloedige neerslag kan een stuw wel 500m3 buffercapaciteit creëren.
Een geschiktheidskaart voor Vlaanderen wordt opgemaakt om meer duidelijkheid te brengen of peilgestuurde drainage en stuwen succesvol kunnen toegepast worden in jouw regio.
Efficiënt en rendabel irrigeren
Als er in de zomer beslist wordt om te irrigeren, is het van groot belang dat dit beredeneerd gebeurt. Via de online beregeningstool wordt inzicht en advies gegeven over de kostprijs van beregenen en de waterbehoefte van de voornaamste teelten. Ook wordt een overzicht gegeven van de rendabiliteit van beregenen op uw bedrijf. Zo kan er beter ingeschat worden wanneer het beschikbare water best wordt ingezet.
Anderzijds omvat deze applicatie ook technische fiches over traditionele en meer geavanceerde beregeningstechnieken. Afhankelijk van techniek -zoals de Guncorner- zijn al snel waterbesparingen van 15% mogelijk, wat niet niets is in tijden van waterschaarste.
Uit onderzoek blijkt tevens dat haspelberegening een water efficiëntie heeft van 85%, terwijl dit bij druppelirrigatie 90-95% is. Nadeel van druppelirrigatie met éénjarige druppelslangen is dat de jaarlijkse kost redelijk hoog is waardoor bij lage irrigatiebehoefte druppelirrigatie duurder is dan haspelberegening.
Financiële steun vanuit de Vlaamse Overheid
Het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) geeft landbouwers die investeren in wateropslag en waterinfiltratiesystemen zoals dammen, stuwen en omvormingen van klassieke drainages naar peilgestuurde drainages een duwtje in de rug. Ook investeringen die de waterkwaliteit ten goede komen worden financieel ondersteund.
In de periode van juli 2021 tot september 2022 werden er 1673 NPI’s (niet-productieve investeringen) geselecteerd ter waarde van 9.108.498€. De grootste bedragen gingen naar NPI’s met betrekking tot landschap, wateropslag, waterinfiltratie en waterkwaliteit.
Meer informatie over het soort investeringen dat in aanmerking komt voor steun en de voorwaarden vindt u op de website van het Departement Landbouw en Visserij.
Meer info?
Presentaties studiedag ‘Wapen je teelten tegen droogte en noodweer'
Met de steun van
De studienamiddag werd georganiseerd door het Waterportaal met medewerking van o.a. de demonstratieprojecten ‘Optimale Water Applicatie (OptiwAPP)’en ‘Bodemkracht: verhoogde gewasweerbaarheid bij droogte dankzij goede bodempraktijken’, uitgevoerd met steun van het Departement Landbouw & Visserij en het LA-traject ‘Op-Peil Opportuniteiten voor peilgestuurde drainage in Vlaanderen’, met steun van het Agentschap Innoveren & Ondernemen.
