Op deze pagina:
Foto: gezuiverd afvalwater in het waterzuiveringsstation aan de Nerenhoek (bron: HLN)
Bronnen
Gezuiverd bedrijfsafvalwater
Indien op het bedrijf een afvalwaterzuiveringsinstallatie aanwezig is, kan het gezuiverd afvalwater (effluent) van die installatie hergebruikt worden. Dit kan enerzijds ingezet worden voor laagwaardige doeleinden zoals bv. 1e reinigingswater voor stallen, maar kan anderzijds ook gebruikt worden voor hoogwaardigere toepassingen mits de kwaliteitsnormen gehaald worden.
Gezuiverd afvalwater van RWZI’s
Sinds 10 juni 2022 zet Aquafin de ad hoc ophalingen van gezuiverd afvalwater op de RWZI's voor landbouwirrigatie, openbaar groen en sporttereinen stop.
Uit recente metingen is gebleken dat voor de meeste RWZI's de PFAS-gehalten hoger liggen dan de drempelwaarden uit het kader dat werd uitgewerkt voor bemalingswater en grondwater. PFAS in het effluent zijn afkomstig uit riool- en afvalwater en worden in de RWZI's niet verwijderd met de huidige technieken, net zoals sommige andere micropolluenten. Experten oordelen dat er met de huidige inzichten geen garantie kan gegeven worden over het optreden van milieurisico's bij deze toepassingen.
Hoewel er geen acuut gevaar is, neemt Aquafin haar verantwoordelijkheid en zet het uit voorzorg en in overleg met de Vlaamse overheid deze ophalingen stop. Hiermee willen ze een bijkomende bron van PFAS-verspreiding in het milieu uitsluiten. Bovendien is het inzetten van effluent zonder verdere behandeling voor land- en tuinbouw in tegenspraak met een recente EU-verordening waardoor dit vanaf 2023 hoe dan ook niet meer mogelijk is.
Enkel structurele afhaling waarbij de afnemer zelf verdere zuiveringsstappen voorziet is nog mogelijk.
De toelichting hierover vind je op deze pagina: Toepassingen van gezuiverd water | Aquafin
Meer info in het artikel op deze site 'Kunnen landbouwers gezuiverd rioolwater gebruiken voor irrigatie?'
Gezuiverd afvalwater van voedingsbedrijven
Individuele aanpak
Vanuit de koepelorganisatie voor de voedingsindustrie Fevia stellen een aantal voedingsbedrijven in droogteperiodes hun gezuiverd afvalwater ter beschikking aan landbouwers. Let wel: het gezuiverd afvalwater bevat vaak veel zouten en moet dus voldoende kwalitatief zijn zodat er bij irrigatie geen risico’s zijn voor schade aan gewas, bodem of milieu. Het gebruik van gezuiverd afvalwater hangt ook sterk af van het gewastype en - fase en de wijze, dosis en duur van de irrigatie. Om je te ondersteunen bij het maken van een risico inschatting, kun je gebruik maken van een aftoetsingsmatrix.
Op waterradar.be vind je onmiddellijk een overzicht van effluent dat beschikbaar gesteld wordt door voedingsbedrijven. Je vindt de lijst met deelnemende bedrijven ook via volgende link. Aanvragen moeten rechtstreeks bij de bedrijven in kwestie worden ingediend.
Wil je meer info over hoe je gezuiverd afvalwater op een milieu- en bedrijfseconomisch verantwoorde wijze kunt gebruiken, bekijk dan deze brochure Waterketen.
Collectieve aanpak
Door middel van de aanleg van een irrigatienetwerk is het mogelijk om op een grootschalige manier gezuiverd afvalwater aan te wenden voor landbouwdoeleinden. Een collectieve aanpak is hiervoor noodzakelijk. Raadpleeg zeker deze Praktijkgids F2Agri als je wil weten hoe het groenteverwerkend bedrijf Ardo zijn effluent beschikbaar stelt als irrigatiewater voor de landbouwcoöperatie INERO waarvan 47 landbouwers lid zijn.
Effluent uit compostering/vergisting en mestverwerking
Naast afvalwater uit de voedingsindustrie, kan water uit afvalverwerking (compostering/vergisting) en mestverwerking ook gebruikt worden. Bij dit afvalwater moet echter wel gelet worden op het gehalte koper (Cu) en zink (Zn). Voor effluent uit mestverwerking is hygiënisatie ook nodig i.v.m. mens-, dier- en plantpathogenen. Deze hygiënisatie is ook nodig voor effluent van RWZI’s i.v.m. mens- en dierpathogenen. Voor gewassen als wortelen die rauw geconsumeerd worden zijn deze risico’s het grootst. Deze risico’s zijn iets minder voor gewassen als aardappel, mais en bladgroenten, en niet-voeding loopt het laagste risico (bron: WATERKETEN).
Spuistroom
Spuistroom is het overtollige voedingswater, afkomstig van de teelt van planten op groeimedium, dat niet langer in het teeltsysteem gebruikt wordt. Het gebruik van grondwater is in de praktijk een belangrijke reden om te spuien, omdat grondwater veel natrium bevat. Ook ontsmettingssystemen met chemicaliën kunnen een oorzaak voor accumulatie van ballaststoffen zijn. Daarnaast kan spoelwater van filters een oorzaak van spuistroom zijn, door speciale filters in te zetten kan dit spoelwater gereduceerd worden. Omdat spuistroom binnen de mestwetgeving is gecatalogiseerd als ‘andere’ meststof is lozen van dit nutriëntenrijk water in openbare rioleringen, oppervlakte- of grondwater water niet toegelaten tenzij dit opgenomen is in de milieuvergunningen en de spuistroom aan de lozingsvoorwaarden voldoet. In de zomerperiode (16 februari – 31 augustus) kan spuistroom als meststof uitgespreid worden op landbouwgrond conform de geldende bemestingsvoorschriften. De winterperiode (1 september – 15 februari) komt overeen met de zogenaamde ‘uitrijverbodsperiode’ waarin spuistroom niet op landbouwgrond mag gebracht worden tenzij de teler beschikt over een attest van lage stikstofinhoud. Daarom moet op bedrijven met teelten op groeimedium sowieso voldoende opslagcapaciteit aanwezig zijn voor de opvang van de spuistroom geproduceerd tijdens de winter.
In droge jaren diende er in de glastuinbouw frequenter beroep gedaan te worden op alternatieve waterbronnen zoals grondwater en leidingwater. Vooral leidingwater is erg duur. Door het reduceren en/of zuiveren van spuistroom kunnen kosten voor alternatieve waterbronnen verminderd worden. Een van de redenen voor spuistroomproductie is een afwijkende samenstelling van water door een te hoog chloor of natriumgehalte. Door deze ballaststoffen te verwijderen uit het water kan spuistroomproductie worden gerecirculeerd. Voor recirculatie van de spuistroom is het ook van belang residuen van gewasbeschermingsmiddelen uit het water te verwijderen. Hiervoor zijn diverse technologieën voor beschikbaar, waaronder actief kool.
Ook kan drainwater van een trayveld opgevangen en hergebruikt worden. Er kan dan steeds gebruik gemaakt worden van kwalitatief uitgangswater, en ook kan het meststofverbruik verminderen wanneer het water hergebruikt wordt.
Vergunning
Voor lozing van via rietvelden gezuiverd restwater moet een bedrijf over een lozingsvergunning beschikken en het geloosde water moet voldoen aan de opgelegde lozingsnormen, onder andere voor stikstof en fosfor (bron: Landbouw en water deel 3). Er is geen vergunning nodig voor het gebruik van effluent van RWZI’s. Voor het leveren van gezuiverd afvalwater uit de voedingsindustrie aan landbouwers moet het voedingsbedrijf een grondstofverklaring hebben (bron: Fevia). Voorwaarden voor gebruik van het effluent zijn:
- Gelijkmatige verspreiding over jaarlijks opgegeven percelen.
- Niet op percelen binnen Speciale Beschermingszones & Beschermingszones rond drinkwatergebieden.
- Niet gelijktijdig afvoer via drainage buizen.
- Aandacht voor hoog zoutgehalte (indien van toepassing) door gebruiker.
- Enkel bij gunstige hydrologische en klimatologische omstandigheden.
- Vermijden elk menselijk contact.
- Afgehaald water moet zo snel mogelijk gebruikt worden.
- Gebruiker -> bescherming voedselveiligheid.
- Mestwetgeving van toepassing (bron: WATERKETEN).
Kostprijs
Als je je afvalwater zuivert in een IBA (individuele behandelingsinstallatie voor afvalwater) dan kun je vrijstelling aanvragen voor de bovengemeentelijke bijdrage. Je hebt dan een attest nodig van de burgemeester die 5 jaar geldig is (bron: VMM). De kostprijs van effluent is heel vergelijkbaar met tarieven van alternatieve waterbronnen (bron: Waterfabriek).
Effluent dat vanuit een bufferbekken via een irrigatienetwerk ter beschikking wordt gesteld, kost afhankelijk van de situatie al snel € 0,80/m3 (bron: Praktijkgids F2Agri). Gezuiverd effluent dat afgehaald moet worden is meestal gratis, maar de kostprijs van het transport (€ 1,5-2,5/m3) weegt hier dan wel sterk door.