Sinds juni is de Europese verordening inzake hergebruik van water van kracht. Dit it is een nieuwe wetgeving die onder meer het gebruik van gezuiverd stedelijk afvalwater voor landbouwirrigatie moet vergemakkelijken en aanmoedigen. Iets wat voor de Europese maatregel in Vlaanderen al mogelijk was, maar nu onbetaalbaar lijkt.

De zogenaamde Water Reruse Regulation (WRR) heeft een uitgebreide doelstelling, zo moet WRR het vertrouwen van consumenten en boeren in een circulaire benadering van het gebruik van water vergroten, ervoor zorgen dat het veilig is en de druk van onttrekkingen op steeds schaarser wordende waterbronnen verminderen, terwijl het vermogen om voedsel te verbouwen behouden blijft. Daarnaast moet het ook bijdragen aan het behoud van de watervoorraden die nodig zijn voor de aquatische en terrestrische ecosystemen.

Meerdere doeleinden

Hoewel het hergebruik van rioolwater in sommige lidstaten en in andere delen van de wereld al met succes wordt toegepast, wordt slechts 2,4 procent van het totale behandelde rioolwater in de EU teruggewonnen en hergebruikt. De rest wordt terug in de waterlopen geloodst. De hoeveelheid gezuiverd afvalwater die wordt teruggewonnen, verschilt ook aanzienlijk tussen de lidstaten. Terwijl een paar landen bijna al hun gezuiverde afvalwater terugwinnen (tot 89%), wint de meerderheid slechts een klein percentage terug (5%), of past geen waterhergebruik toe. Zo lijkt er nog een enorm potentieel om water efficiënter te gebruiken onder de Europese lidstaten.

Gezuiverd rioolwater kan gebruikt worden voor meerdere doeleinden zoals koel-of proceswater in de industrie of voor gebruik bij de productie van beton bijvoorbeeld. Maar gezuiverd afvalwater kan dus ook ingezet worden voor irrigatie- en beregeningstoepassingen in de land- en tuinbouw, een toepassing die Europa in zijn WRR stimuleert. Al blijkt dit praktisch niet zo gemakkelijk haalbaar te zijn.

Kwaliteitseisen

Tot enkele jaren geleden stelde waterzuiveringsmaatschappij Aquafin het gezuiverd rioolwater nog ter beschikking van landbouwers. Zo werd in 2020 nog 28,7 miljard liter van dat water gebruikt door de boeren. “Dat water werd gezuiverd naar rivierkwaliteit-water en kon inderdaad gebruikt worden door landbouwers. We hebben toen ook op bepaalde plaatsen geïnvesteerd in afhaalpunten waar landbouwers in tijden van droogte water konden afhalen voor irrigatie”, vertelt water- en omgevingsingenieur Eva Bogaerts van Aquafin. “Maar sinds deze zomer is de Europese wetgeving van kracht en daarin staan kwaliteitseisen waaraan het water moet voldoen vooraleer het gebruikt kan worden bij irrigatietoepassingen.” Deze kwaliteitseisen hangen af per irrigatietoepassing, zo zijn de eisen strenger bij tomaten dan aardappelen die onder de grond zitten.

“Wij zuiveren water tot rivierwaterkwaliteit, maar dat beantwoordt niet aan de kwaliteitseisen die Europa nu vooropgesteld heeft. Concreet betekent dit dat het gezuiverd rioolwater een bijkomende zuiveringsstap nodig heeft zodat resterende pathogenen zoals E. coli uit het water gehaald kunnen worden”, aldus Bogaerts. “Ook zou er telkens een risicobeoordeling, inclusief monitoring met regelmatige staalafname, gemaakt moeten worden waarbij micropolluenten en hun risico’s in kaart gebracht kunnen worden. Met micropolluenten wordt bijvoorbeeld zware metalen, medicijnresten of de zogeheten ‘forever chemicals’ zoals PFAS, bedoeld. Uit die risicoanalyse volgt dan welke bijkomende zuiveringstap nog nodig is.”

Onbetaalbaar

Een zuiveringstap die de landbouwer moet regelen. En daar knelt het schoentje, want deze zuiveringstap blijkt onbetaalbaar te zijn. Het water krijg je niet gezuiverd met een doe-het-zelf-pakket. Voor sommige micropolluenten zijn verregaande zuiveringstechnieken nodig die serieuze investeringen vragen. “Op dit moment lijkt het niet rendabel te zijn voor een landbouwer om deze zuiveringstap uit te voeren”, duidt Bogaerts.

Niet enkel voor landbouwers blijkt het een enorme kost te zijn, ook voor Aquafin zou het helemaal niet haalbaar zijn om het water voor de boeren tot op gewenste kwaliteit te zuiveren. “Toen we enkele jaren geleden water ter beschikking stelden voor landbouwdoeleinden was de relatieve afname door landbouwers bij ons miniem”, legt Bogaerts uit. “Enkel de landbouwers die in de buurt wonen, kwamen met hun vrachtwagen om water. Landbouwers die verder wonen, zullen de kost niet maken om met hun vrachtwagen water af te halen bij ons. Er kan in principe ook geïnvesteerd worden in een leidingnetwerk, zodat er geen verkeer nodig is, maar dat is natuurlijk ook weer een extra investeringskost.”

Al is de wetgeving er net gekomen om onder meer het hergebruik van gezuiverd rioolwater in de landbouw te stimuleren, voor de individuele landbouwers zelf blijkt dit praktisch onhaalbaar te zijn. Projecten gedragen door een private onderneming(en) of demoprojecten die gesteund worden door de Vlaamse Regering lijken in de nabije toekomst de enige manier te zijn om deze richtlijn kracht bij te zetten in Vlaanderen.

Bron: Vilt vzw - auteur: Jozefien Verstraete