Ook tijdens de zomer van 2022 kregen we weer te maken met extreme klimaatomstandigheden, met uiterst droog, warm en zonnig weer. Dit is al de 5e droge zomer in 6 jaar tijd, enkel 2021 vormde een uitzondering. Tijdens droge en warme periodes neemt de vraag naar water vanuit de land- en tuinbouw toe, maar door de dalende grondwaterstand daalt ook het vochtgehalte in de bodem en het beschikbaar water (Meer info rond de droogte). Daarenboven worden er tijdens droge periodes door de overheid vaak restricties opgelegd op het watergebruik. Bij neerslagtekorten vertaalt zich dit in verminderde productie, mindere kwaliteit, gaat de oogst gedeeltelijk verloren of resulteert dit in hogere productiekosten ten gevolge van irrigatie en de bestrijding van stress-gerelateerde ziekten en plagen die steeds meer opduiken. Tegelijk is landbouw één van de vele actoren die concurreren om water in onze droge regio. Toegang tot voldoende kwalitatief water is immers essentieel in het productieproces, en bedrijven ervaren de watertekorten als een reële bedreiging voor hun economische activiteit.

In het Relance-project werken de Praktijkcentra Plant samen om door een slimme combinatie van teeltkeuze en teelttechniek de Vlaamse land- en tuinbouw klimaatrobuuster te maken. Vlaamse bedrijven moeten minder gevoelig worden aan extremen ten gevolge van het snel evoluerend klimaat zodat hun toekomst gegarandeerd blijft. Via onderzoek en voorlichting worden concrete oplossingen geboden aan de klimaatgerelateerde noden van de land- en tuinbouwers, van hoogtechnologische investeringen tot kleine, goedkope en gemakkelijke veranderingen aan de bedrijfsvoering. De vooropgestelde werkpakketten zijn er dan ook op gericht om deze concrete uitdagingen van telers rond de klimaatverandering en droogteproblematiek aan te pakken.

In eerste instantie kan men zorgen dat er meer water wordt vastgehouden in de bodem. Een goede bodemzorg en vochtvoorziening van de teelten is een deel van de oplossing. Bodemwerkzaamheden (voorjaars- en najaarswerkzaamheden, mulchen, mechanische onkruidbestrijding) hebben hun effect op de vochtbeschikbaarheid van teelten. Het effect van de manier van toepassen van deze bodembewerkingen op de vochtbeschikbaarheid wordt bepaald. Verworven kennis rond gebruik van druppelirrigatie wordt vertaald naar een bedrijfsgerichte, duurzame irrigatiestrategie.

Foto: Druppelleidingen gecombineerd met slimme plant- of bodemsensoren kunnen tot een reductie in de watergift leiden zonder verlies van kwaliteit of kwantiteit.

In tweede instantie kan men inzetten op rassen die toleranter zijn voor hitte- en droogtestress en die de klimaatrobuustheid van de sector vergroten. Het effect van klimaat op opbrengst en kwaliteit van rassen van bestaande teelten wordt onderzocht om de teler toe te laten via een beredeneerde rassenkeuze, een gewijzigde gewasbescherming en aangepaste bemesting in bestaande teelten eenzelfde of hoger rendement te realiseren onder steeds moeilijker wordende omstandigheden. Bovendien zorgt de klimaatwijziging ervoor dat de grenzen van optimale teeltgebieden verschuiven. Dit biedt kansen om over te schakelen op nieuwe of heroplevende teelten, zoals meloen, yacon en deder. Via een brede screening naar nieuwe, klimaatrobuuste teelten zal er nagegaan worden welke teelten de komende jaren potentieel kunnen hebben in Vlaanderen. Voor de meest veelbelovende hiervan wordt er gewerkt aan het optimaliseren van de teelt- en bewaartechniek, met oog voor rendabiliteit en ketenontwikkeling om de overstap naar deze teelten maximaal te ondersteunen.

Als derde invalshoek kan men ook zorgen dat het beschikbare water zo efficiënt mogelijk wordt ingezet. Intensieve teelten bieden kansen voor een sterk doorgedreven beredeneerde sturing via sensoren aan de plant of in de bodem of het substraat.

Ook zetten we in op optimaal hergebruik van alternatieve waterbronnen (bv. bedrijfsafvalwater) via filtersystemen. Rekenbladen worden opgesteld ter bepaling van duurzame dimensionering hemelwateropvang en infiltratie.

Foto: Eenvoudige filtersystemen verwijderen N en P uit het drainwater, zodat dit opnieuw kan worden ingezet of worden afgevoerd naar het oppervlaktewater.

Door de balans in wateropvang en -verbruik te vinden, maximaliseren we de bevoorradingszekerheid van bedrijven, overschotten infiltreren en oppompen van grondwater kan enkel in overmacht aangegrepen worden. De rekenbladen en simulaties zullen oplossingen voorstellen die aan de bedrijven fikse investeringen vragen, maar ze realiseren waterstromen die robuuster en duurzamer zijn in ons veranderende Vlaamse klimaat. Ook wordt het waterverbruik in innovatieve teeltsystemen (bv. meerlagenteelt en indoor farming) kwantitatief in kaart gebracht. Meerlagensystemen in diverse teelten kunnen niet alleen de productie per vierkante meter landbouwgrond sterk verhogen, maar mits de juiste technieken ook een serieuze waterbesparing betekenen.

Foto: De Praktijkcentra Plant onderzoeken welke teelten of teeltfases in een meerlagensysteem kunnen worden uitgevoerd. Deze intensieve teeltwijze gaat efficiënter om met inputs zoals energie, water en nutriënten.

Tot slot vormt ook de monitoring en beheersing van nieuw opkomende en bestaande plagen in verschillende teeltgroepen een deel van de oplossing, want klimaatverandering, droogtestress en extreme weersomstandigheden hebben sterke effecten op de plaag- en ziektedruk in de Vlaamse teelten. Daarenboven bereiken plagen en pathogenen uit warmere oorden makkelijker onze productiegebieden en kunnen zich hier snel uitbreiden. Deze nieuwe omstandigheden vergen een goed uitgedachte, geïntegreerde bestrijdingsstrategie om de kwaliteit van onze gewassen te vrijwaren. Er zullen efficiënte monitorings- en waarschuwingssystemen ontwikkeld en gevalideerd worden zodat een vlotte detectie van enkele nieuwe en gewijzigde plagen in verschillende land- en tuinbouwteeltsystemen wordt bewerkstelligd.

Foto: Via een nauwgezette monitoring van ziekten en plagen kunnen de Praktijkcentra Plant de land- en tuinbouwers tijdig waarschuwen wanneer behandeling schade aan het gewas kan vermijden.

Meer info?

Projectleider Marijke.Dierickx[at]pcsierteelt.be

In samenwerking met