In deze brochure laten we landbouwers en onderzoekers aan het woord die al maatregelen nemen om de waterhuishouding op landbouwbedrijven en -percelen te verbeteren. Ze delen hun ervaringen en laten zien hoe dit een positieve impact heeft.

Teel jij vollegrondsgroenten? Wil je klaar staan om aan de duurzaamheidseisen van de toekomst te voldoen? Meld je dan aan voor een klimaatscan!

In de Vlaamse Ardennen zijn er redelijk wat grachten en beken met een nitraatoverschrijding in het oppervlaktewater als gevolg van nitraatrijk grondwater uit bronnen. Het gaat om beken waar de nitraatconcentraties ter hoogte van het MAP-meetpunt vooral in de zomer hoger zijn dan 50 mg nitraat/l en de jaargemiddelde nitraatconcentratie hoger is dan 18 mg nitraat/l. Deze periodiek hoge concentraties in de zomer zijn te wijten aan de instroom van nitraatrijk grondwater uit bronnen die dagzomen in het valleigebied.

Het verder reduceren van sporen van gewasbeschermingsmiddelen in de waterlopen blijft een belangrijk doel voor de land- en tuinbouw. Aan de hand van een telersenquête hebben we geprobeerd het risico van puntvervuiling voor teelten onder bescherming in te schatten.

De droogte van de afgelopen jaren maar ook de recente overstromingen tonen duidelijk aan dat we het landschap klimaatrobuuster moeten maken. Door toepassing van stuwen in waterlopen wordt het water maximaal op de akkers vastgehouden en wordt infiltratie bevorderd. Hierdoor wordt enerzijds aanvulling van grondwatervoorraden mogelijk gemaakt en worden anderzijds overstromingen in afwaartse gebieden voorkomen. De aanleg van stuwen wordt gesubsidieerd via niet-productieve investeringssteun. Momenteel voeren we metingen uit bij een bestaande stuw in Sint-Gillis-Waas, waar we vochtgehalte in de bodem en (grond)waterpeil meten. Ook is er een project gestart in Sint-Gillis-Waas waarbij zo’n 40 stuwen geplaatst zullen worden.

Je kan water, moeite en kosten besparen met druppelirrigatie. Afhankelijk van het weer en de teelt behaal je een betere opbrengst dan met de haspel. In droge jaren loont het zeker om erin te investeren. Druppelirrigatie is dan niet alleen goedkoper, het geeft ook meer gemoedsrust.

We worden steeds vaker geconfronteerd met extreme weersomstandigheden zoals droogte, hitte en intense regenbuien. Dit heeft een grote impact op het telen van sierplanten. Op deze studiedag ‘Klimaat en Water’ werden waterbesparende maatregelen gedemonstreerd om je te kunnen wapenen tegen klimaatverandering, zowel op het containerveld als in vollegrond. De presentaties getoond tijdens deze studiedag, kan je hieronder terugvinden.

Door de klimaatverandering zullen langere periodes van droogte moeten worden overbrugd. Het beschikken over voldoende kwalitatief gietwater en het hergebruiken van drainwater zal steeds belangrijker worden. Bij hergebruik van drainwater kan toch een fractie spuistroom worden geproduceerd. Door het verwijderen van nutriënten uit spuistroom wordt de impact op de omgeving en het milieu beperkt.

We mochten een kleine 50 deelnemers verwelkomen op de studiedag ‘Opportuniteiten voor peilgestuurde drainage’. Tijdens de eerste helft deelden we de voorlopige resultaten van het OP-PEIL project. We stelden de geschiktheidskaart voor peilgestuurde drainage in Vlaanderen voor en discussieerden samen over hoe de rekentool voor individuele percelen er zou moeten uitzien. De eerste resultaten rond subirrigatie werden getoond maar zeiden nog weinig in het relatief natte groeiseizoen van 2023.

Sinds 2018 waren de meeste zomers droog tot zeer droog. Door de klimaatverandering wordt een verdere toename van droge, warme zomers verwacht. Daarom wordt irrigatie een noodzaak om de productie en kwaliteit van prei op peil te houden.

Dit jaar lag een verkennende proef aan om te onderzoeken wat de invloed is van irrigatiestrategie op de opbrengst. Beregening gebeurde met druppelirrigatie, de volgende strategieën werden vergeleken:

Sinds juni is de Europese verordening inzake hergebruik van water van kracht. Dit it is een nieuwe wetgeving die onder meer het gebruik van gezuiverd stedelijk afvalwater voor landbouwirrigatie moet vergemakkelijken en aanmoedigen. Iets wat voor de Europese maatregel in Vlaanderen al mogelijk was, maar nu onbetaalbaar lijkt.

De klimaatverandering uit zich de laatste jaren vooral in weersextremen. Denk aan de overstromingen in 2021 en de langdurige droogteperiodes de jaren voorheen en dit jaar. De negatieve gevolgen van deze ontwikkelingen worden in Vlaanderen nog versterkt door de hoge verstedelijkingsgraad en hoge verhardingsgraad van gemiddeld 16%. Het is dan ook meer dan ooit nodig om waterafvoer via riolering te beperken en de grondwatertafel lokaal aan te vullen.

Het tijdelijk onttrekkingsverbod op de onbevaarbare waterlopen en publieke grachten wordt opgeheven.

De afgelopen 6 jaren werd de landbouw geteisterd door wekenlange droogte en hoge temperaturen in het voorjaar en/of de zomer. Door deze problematiek stijgt de interesse in efficiënte irrigatie- en bemestingssystemen. Druppelirrigatie combineren met fertigatie (toepassing van kunstmest door middel van een irrigatiesysteem) is een aanzienlijke meerwaarde: je kan de basisbemesting verlagen en bijbemesten in de wortelzone, waarbij de opgeloste voedingsstoffen onmiddellijk opneembaar zijn.